Ədəbiyyatımızda İlk

• Ən qədim zamanlardan başlamış Azərbaycan ərazisində məskunlaşan müxtəlif xalqların ən mükəmməl abidəsi e.ə İ minilliyə aid olan Zərdüştün "Avesta"sıdır
• I minilliyin ilk ədəbi-bədii hadisəsi -"Dədə Qorqud " eposu.
• Rübai janrından ilk dəfə istifadə etmiş şair- Qətran Təbrizi (XI)
• Ədəbiyyatımızda ilk divan müəllifi (fars dilində) - Qətran Təbrizi (XI)
• Ədəbiyyatımızda ilk poema (məsnəvi) -"Töhfətül-iraqeyn" X.Şirvani (XII)
• Ədəbiyyatımızda ilk nəsr əsəri -Xaqani Şirvaninin məktublar.(XII)
• Şahların zülümkarlığınna qarşı yazılmış ilk epik əsər -X.Şirvaninin "Mədain xərabələri qəsidəsi"(XII)

• Ədəbiyyatımızda ilk süjetli poema -" Xosrov və Şirin " N.Gəncəvi.(XII)
• İlk ideal qadın obrazı-Şirin Nizami Gəncəvi (XII)
• ilk hökümdar qadın obrazı - "Xosrov və Şirin " poemasındakı Şirin obrazı N.Gəncəvi (XII)
• İlk mənzum roman "Xosrov və Şirin" (N.Gəncəvi)
• "Leyli və Məcnun " poeması yazan ilk şair -Nizami Gəncəvi (XII)
• Şərq şeirinə ilk dəfə " LEyli və Məcnun həzəci"gətirmiş şair N.Gəncəvi.
• İlk "Xəmsə" müəllifi -N.Gəncəvi (XII)
• İlk dəfə ana dilindı şeiri bizə gəlib catan şairlər-İ.Hədənoğlu,Ş.Səfi (XIII)
• Ana dilində ilk divan müəllifi Ş.Səfi (XIII)
• Ana dilində ilk poemas " Dastani-Əhməd Hərami" vəQul Əlinin "Qisseyi-Yusif" poemaları.(XIII)
• Ana dilində həzəc bəhrində yazəlmış ilk poema-"Dastani-Əhməd Hərami" (müəllifi naməlumdur) XIII
• Azərbaycan dilində rübai yazmış ilk şair-Qazi Bürhanəddin.(XIV)
• İlk dəfə tuyuqdan isdifadə etmiş şair -Qazi Bürhanəddin.(XIV)
• İlk "Dəhnamə" müəllif-M.Övhədi.(XIV)
• Ədəbiyyatımızda ilk dəfə iki gəncin dostluğu haqqında əsər yazmış sənətkar və əsərin adı-Əssar Təbrizinin "Mehr və Müştəri" poeması
• Ana dilində ilk "Leyli və Məcnun" poeması yazan şairlər-Zəmiri və Həqiri Təbrizi.(XVI)
• Ən qədim zamanlardan başlamış Azərbaycan ərazisində məskunlaşan müxtəlif xalqların ən mükəmməl abidəsi e.ə İ minilliyə aid olan Zərdüştün "Avesta"sıdır
• Şahların zülümkarlığınna qarşı yazılmış ilk epik əsər -X.Şirvaninin "Mədain xərabələri qəsidəsi"(XII)
• Ədəbiyyatımızda ilk süjetli poema -" Xosrov və Şirin " N.Gəncəvi.(XII)
• "Divan"ına heca vəznli şeir də daxil edən ilk şair -Ş.İ.Xətayi.(XVI)
• Heca vəznində şeir yazmış ilk şair -Ş.İ.Xətayi (XVI)
• Epik əsərdə lirik şeirdən də istifadə edən ilk şair -Ş.İ.Xətayi (XVI)
• İlk "Bahriyyə" yazan şair -Ş.İ.Xəyati (XVI)
• Ədəbiyyatımızda ilk qoşma müəllifi Ş.İ.Xətayi (XVI)
• Yazılı ədəbiyyatımızda ilk gəraylı müəllifi -Ş.İ.Xətayi.(XVI)
• Ana dilində İlk  nəsr əsəri yazan şair -Məhəmməd Füzuli  (XVI)
• Tərcümə əsəti olan ilk şair -Məhəmməd Füzuli (Hədisi-ərbəin) (XVI)
• Bir əsərdə bir neçə bəhrdən isdifadə olunmuş ilk əsər " Leyli və Məcnun "(M.Füzuli)
• Alleqorik poema yazmış ilk səsntkar -M.Füzuli
• Ədəbiyyatımıza xəlqilik gətirən ilk şair .M.P.Vaqif (XVIII)
• Realit poeziyanın baniisi -M.P.Vaqif (XVIII)
• Nəsrlə yazılmış ilk müstəqil hekayə- " Kitab-Əsgəriyyə" (A.Bakıxanov) (XIX)
• Tarixşünaslığın əsasə qoyulur - " Gülüstani-İrəm" A.Bakıxanov
• Satiranın banisi -Q.Zakir,B.Şakir (XIX)
• İlk komediya-M.F.Axundzadənin " Molla İbrahimxəlil kimyagər "komediyası (1850)
• Dramaturgiyamızında ilk qərbli obrazı Müsyö Jordan-Mirzə Fətəli Axundzadə (XIX)
• Realist nəsrin-ilk povestin banisi-Mirzə Fətəli Axundzadə  " Aldanmış kəvakib" povest ilə (1857)
• Ədəbi tənqidin banisi M.F.Axundzadə məqalələri ilə
• Ədəbiyyatımızda dramın banisi -M.F.Axundzadə "Hekayıti-xırs quldurbasan" əsəri ilə(1851)
• Dram əsəri ilk dəfə səhnədə tamaşaya qoyulan sənətkar M.F.Axundzadə "Hekayəti Müsyö Jordan" (Sank -Peterburqda ailə teatrında)
• Teatr səhnəmizdə ilk oynanılan dram əsərimiz "Hekayəti-Vəziri-Xani-Lənkarani"(M.F.Axundazə)(1873)
• Aşıq şeirinə yeni növ-janr gətirən aşiq -A.Ələsgər(XIX)
• İlk milli qəzət -"Əkinçi"Qəzeti (H.Xərdabi)(1875)
• İlk faciə-"Müsibəti-fəxrəddin" faciəsi.N.B.Vəzirov (1896)
• Ədəbiyyatımızda ilk alleqorik mənzum dram-"Çay dəsgahı" (C.Məmmədquluzadə)(X1889)
• Milli uşaq dramaturgiyasının əsası qoyuldu-"Çay dəstgahı"(C.Məmmədquluzadə)
• Azərbaycanda ilk ədəbi məktəb yaradan mətbuat praqnı -"Molla Nəsrəddin" jurnalı (1906-1931)
• Mollanəsrəddinçi satirik şeir məktəbinin banisi-M.Sabir(XX)
• M.F,Axundzadənin yaradcılığını ədəbiyyatımızda tədqiq edən ilk ailm F.Köçərli.(1911)
• Xəbər,Məktub,elan,teleqraf,tapmaca,atalar sözləri kimi bədii formaları satirik gülüşə gətirən səsnətkar -C.Məmmədquluzadə (1906.
• Ədəbiyyatımızda kicik hekayə janrının ilk böyük proqramı- "Poçt qutusu"  (C.Məmmədquluzadə)(1903)
• Qarabağ münaqişəsinə həsr olunmuş ilk əsər "Kamança" pyesi (C.Məmmədquluzadə)(1920)
• Ədəbiyyatımızda süjetli satirik şeirin yaradıcısı -M.Ə.Sabir (XX)
• Taziyanə ,qırmanc,satirik marş,Bəhri-təvil,sual-cavab janrlarını ədəbiyyatımıza gətirən şair-M.Ə.Sabir (XX)
• Səttarxanı şeirdə ilk dəfə bir milli qəhraman kimi təqdim edən şair M.Ə.Sabir "Səttarxana"(1908)
• Azərbaycanda folklorşünaslığının baniləri -Ə.Xuluflu,H.Əlizadə,S.Mümtaz
• Milli Romantik şeirin banisi -H.Cavid
• Ədəbiyyatımızda ilk mənzum faci -"Ana"(H.Cavid)(1910)
• Sonet,türkü və marş janrlarını ədəbiyyatımıza gətirən şair H,Cavid
• Azərbaycan xalqının tarixi və milli taleyi probleminin bədii əsəri mövzusu kimi alan ilk əsər -"Od gəlini"C.cabbarlı
• Azərbyacanda uşaq şerinin yaradıcısı A.Şaiq , A.Səhhət
• Ən yeni dövr Azəbryacan poeziyasının banisi -S.Vurğun